Bienvenidos al sitio destinado a edificar tu talento, estamos construyendo.. Ver avances

Tabla de contenido

Conjugación de verbos en kichwa

Conjuga todo los verbos del kichwa a tiempo Presente simple-progresivo, Pasado simple-continuo y tiempo futuro paso a paso.
Conjugación de verbos en kichwa, ilustración indígena Otavalo
Para poder conjugar es necesario conocer estos dos componentes:
Pronombre + verbo

Para esto vamos a conocer paso a paso todo lo que necesitas saber para que puedas conjugar cualquier verbo. Empezaremos a recordar los pronombres personales, luego vamos a identificar un verbo y sus partes, y finalizaremos con la formula para conjugar en kichwa.

1. Los pronombres en kichwa son:

  • Yo: Ñuka
  • Tú: Kan
  • Él / Ella: Pay
  • Nosotros/Nosotras: Ñukanchik 
  • Ustedes:  Kankuna
  • Ellos / Ellas: Paykuna
  • Usted: Kikin
  • Ustedes: Kikinkuna 

2. Verbos en kichwa:

En el kichwa existe una gran variedad de verbos, esto lo puedes encontrar en la 👉 lista de verbos en kichwa . Con esta lista podemos empezar a conjugar. Antes debemos tener en claro que toda palabra terminada en  –na es un verbo en infinitivo. 

Para poder conjugar en cualquier tiempo, quitamos la partícula –na y nos queda la raíz verbal. Ejemplo:
Verbo: Kashpana (correr)
Raíz verbal: kashpa-

3. Terminación verbal en kichwa.

Para conjugar debemos conocer la terminación verbal en diferentes tiempos y para distintos pronombres. Para reconocer fácilmente  utilicemos la siguiente tabla:

Pronombre Presente simple Presente progresivo Pasado simple Pasado continuo Tiempo futuro
Yo: Ñuka ni kuni rkani shkani sha
Tú: Kan nki kunki rkanki shkanki nki
Él / Ella: Pay n kun rka shka nka
Nosotros/Nosotras: Ñukanchik nchik nakunchik rkanchik shkanchik shun
Ustedes: Kankuna nkichik nakunkichik rkankichik shkankichik nkichik
Ellos / Ellas: Paykuna n nakupankichik rka shka nkakuna
Usted: Kikin nki kupanki parkanki pashkanki pannki
Ustedes: Kikinkuna nkichik nakun parkankichik pashkankichik pankichik


4. Formula para conjugar en kichwa

Con todo lo anterior podemos definir un formula para conjugar en el kichwa en todo los tiempos que quedaría de la siguiente manera:

Pronombre + raíz verbal + terminación verbal

Ejemplo y ejercicio.

Ahora si, vamos a ver un ejemplo:
Tiempo: Presente
Pronombre: Ñuka (Yo)
Verbo: Kashpana (correr)
Raíz verbal: Kashpa
Terminación verbal en presente: ni
Terminación verbal en pasado simple: rkani
Terminación verbal en futuro: sha


Español: Yo corro.
Kichwa:Utilizamos la formula [Pronombre + raíz verbal + terminación verbal]
Ñuka + Kashpa + ni.
Presente: Ñuka kashpani.
Pasado simple: Ñuka kashparkani.
Futuro: Ñuka kashpasha.

De otra forma

Estoy seguro que si seguiste todo los pasos ahora ya puedes conjugar cualquier verbo en diferentes tiempos. Sin embargo lo vamos a realizar de una forma mas explicada, resumida y con su ejemplo.

  1. Identificamos el pronombre [Él: Pay]
  2. Seleccionamos el verbo [Bailar: tushuna]
  3. Extraemos la raíz verbal "tushu"
  4. Buscamos la terminación verbal en el tiempo que deseamos [Pasado(Él): rka]
  5. Formamos la oracion utilizando la formula [Pay tushurka: El bailo.]

Espero que el articulo ¿Cómo conjugar verbos en kichwa? te haya servido, si tienes alguna duda puedes dejar tu comentario abajo.

Kichwas.org, Conjugación de verbos en kichwa, https://www.kichwas.org/2021/12/conjugacion-de-verbos-en-kichwa.html
CEO Infinity Estudios: Autor, Editor, diseñador y desarrollador del sitio web y aplicaciones móviles..

Publicar un comentario